KSIĄŻKA OTRZYMAŁA NAGRODĘ HISTORYCZNĄ TYGODNIKA „POLITYKA” IM. MARIANA TURSKIEGO W KATEGORII PAMIĘTNIKI I WSPOMNIENIA ZA ROK 2024

Rozmowa rzeka z jedną z ostatnich ocalałych z warszawskiego getta. Zaskakuje energią i humorem. Trudno uwierzyć, że ma za sobą koszmar getta, dziewięć miesięcy ukrywania się w bunkrze, ucieczkę przez kanały, utratę całej rodziny. Przez wiele lat nie chciała mówić o swoich doświadczeniach. Nie znaczy to, że zapomniała. Jak sama podkreśla, dystans do tragicznych wydarzeń, jakich była świadkiem, pomógł jej przetrwać i uporać się z wojenną traumą.

Krystyna Budnicka (Hena Kuczer) od 1991 roku jest członkinią Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu”. Dziś opowiada o swojej historii, by wzmacniać społeczeństwo wolne od nienawiści, ksenofobii i antysemityzmu. W 2018 roku otrzymała tytuł Honorowej Obywatelki Miasta Stołecznego Warszawy. Mówi o sobie: „Jestem Polką, jestem Żydówką”, a także: „Jestem chrześcijanką, katoliczką. Chodzę do kościoła i bywam w synagodze”.

(opis wydawcy > wydawnictwo Więź)

Szósta książka Rafała Kotomskiego, opowieść „Uto” która przenosi czytelnika w nieokreśloną czasem i miejscem rzeczywistość, pełną emocji, ironii, gorzkiej refleksji. Przedarcie się przez gęsty, nasycony treścią język autora – jak zawsze w przypadku prozy Kotomskiego – to dla czytającego próba i wyzwanie. Próba dla intelektu. Wyzwanie dla wyobraźni. Dodatkowo w książce 8 ilustracji autora, zamieszczonych na specjalnych wklejkach. Książka wydana w kolekcjonerskim nakładzie, w dwóch wersjach okładek wg projektu Martyny Witosławskiej.

Fragment powieści:

„Później, niedowierzanie, że w miasteczkowym ratuszu – ni stąd ni zowąd – pojawili się znów oprawcy. Siedzieli na poduszkach, z zapałem poznając nowe słowa. Brzmiał, dudnił ich szlachetny język, pełen meandrów i określeń niejasnych nawet dla tych, którzy słyszeli je od urodzenia. Ci obcy, najwyraźniej zawzięci i wytrwali, powtarzali słowa niemal mechanicznie, z pewnością lepiej od nas pojmując ich znaczenia.

Dzień w dzień, w moim przekonaniu, oprawcy wychodzili z pożółkłych stronic i przeistaczali się w ludzi takich samych jak my. Spotykałem rano, a później popołudniu i wieczorem, znajomych, którzy zupełnie mnie nie rozpoznawali. Próbowałem nawet odezwać się do jednego czy drugiego jakimś zdaniem przypadkowym, wręcz zaczepką. Miało znaczyć nie więcej, niż: jak tam? dokąd to? o czym tak myślimy? Ale odpowiedzią była obojętność. Przechodzili obok, unikając mnie wzrokiem. Najwyraźniej ogłuchli, a ślepota na jaką mieli wkrótce zapaść, już teraz wzięła ich w swoje posiadanie. ”

Gdy już ukłonił się, strząsnął z siebie łzy o metalicznej barwie i zauważył, że tym razem zaledwie kilku widzów obrzuciło go niedogotowanymi jajami, pojął w czym rzecz. Przedostatnią kwestię wypowiedział z niespotykaną dotąd egzaltacją.

Miał wręcz ochotę zedrzeć z siebie maskę i wykrzywiać obnażoną twarz w paroksyzmach. Przecież namawiał innych, by myśleli wyłącznie o sobie. Niech mają w nosie los wszystkich tych sierot, pogorzelców i zaharowanych matek!

Spodobało się jak nigdy…

I nagle poczuł, że maestro trupy szarpie go za rękaw koszuli. Był wściekły, o mały włos nie użył kostura, by obić grzbiet przerażonego Arlecchino. „Idioto, czy nie powtarzałem ci tyle razy, żebyś wszystkim życzył zrozumienia sensu ludzkiej niedoli”. Wrzeszczał, zamiast zrozumieć, że Arlecchino nie potrafi zapamiętać tej właśnie kwestii, dlatego zawsze ją myli i pojmuje na opak.

Niepogodzony z realiami socjalizmu uciekinier ginie od strzału na pilnie strzeżonej granicy. A jednak nie wiadomo po jak długim czasie; odnajduje się we wstrząsanej zamieszkami stolicy jako sceptyk nowego, wolnościowego ładu. Nowa powieść Rafała Kotomskiego konsekwentnie zawiesza most pomiędzy rzeczywistością i ułudą. Złudne są losy głwnego bohatera, a nawet on sam bo nie wiadomo, w któym wcieleniu czytelnik ma być do niego przywiązany i serio wczuwać w jego losy. W tej opowieści to, co z pozoru zdaje się dramatycznie nieuchronne, może okazać się w istocie błahe i pozbawione znaczeń. To książka tyle gorzka, co ironiczna. Autor, z właściwym sobie mistrzostwem słowa, chętnie sprowadza narrację powieści na atrakcyjne manowce. Nigdy jednak do czego przyzwyczaił nas już w swoich wcześniejszych książkach – owe zabawy słowne i misternie budowane obrazy nie są wyłącznie literacką grą.I wszystko marność aż kipi bowiem treścią.

Siena! Miasto niecnego i fantastycznie uzdolnionego malarza Sodomy. Miasto świętej Katarzyny, która całe swoje życie poświęciła Bogu. To także moje miasto, zabłąkany wędrowcze. Zwą mnie księciem mroku i nawet jeśli nie zechcesz, ugoszczę cię i pozwolę czerpać ze swojej hojności, chłonąć blaski i cienie Sieny. Pamiętaj jednak, że jeden błędny krok oznaczać może nędzną śmierć. Dlatego: pericolo di morte – strzeż się śmierci, póki jeszcze żyjesz!
Ludwik Fryderyk Mercator był o krok od szczęśliwego życia – pokonał mordercę Sebastiana de Th. i uwolnił z jego rąk swoją miłość, Arię Lorenzo. Nieoczekiwanie, jego ukochana uciekła do swojego rodzimego miasta – Sieny. Ludwik, niesiony uczuciem, niezwłocznie rusza za nią. Na miejscu okazuje się, że do miasta przybył również kawaler Maksymilian de la Chasse – jeden ze zbiegłych wspólników Sebastiana de Th. Uciekinier liczy na nowy początek w nowym miejscu, gdzie będzie mógł dawać upust swoim chorym żądzom. Jego pierwszą ofiarą jest młody chłopiec. Brutalny mord nie uchodzi uwadze księcia mroku, który za pomocą terroru sprawuje rząd dusz nad mieszkańcami Sieny. Wraz ze swoim wiernym sługą, Cesare Furią, pragnie wykorzystać de la Chasse’a, by umocnić swą słabnącą władzę. Wpadłszy w sidła spisku, kawaler ma tylko jedno wyjście – rozpocząć krwawy marsz ku chwale księcia mroku.
Mercator stanie do walki ze złem w ludzkiej postaci, ze starym i nowym wrogiem. Stawką jest życie Arii.

Baron Ludwik Mercator postanawia odebrać sobie życie. Staranne przygotowania do samobójczego aktu przerywa nagła wieść o brutalnym zabójstwie sierot z przytułku w książęcym mieście C. Porzuciwszy swój zamiar, Mercator, mimo zniechęcenia do świata i ludzi, angażuje się w ciąg tajemniczych zdarzeń, które zdają się być projekcją sennego koszmaru. Ślady zbrodni wiodą w przeszłość, a wszystko okazuje się inne, niż mogłoby się wydawać na początku…
Ponura historia morderstwa wiedzie czytelnika przez świat dawnych klasztorów, sierocińców i karczm umiejscowionych, jak można się domyślać, w zakątkach południowej Europy sprzed wieków. Niezwykły, tajemniczy klimat tych miejsc przebija przez każdą stronę powieści, przywołującej najlepsze skojarzenia z klasyczną powieścią grozy.

Autor proponuje czytelnikowi niezwykłą podróż i niezwykłą książkę. Zebrane w tomie teksty cechuje oryginalność stylistyczna i bogactwo literackiej wyobraźni. Dwa pierwsze opowiadania „Dwóch morderców w podróży” i „Figury martwe” przesycone są barwnymi postaciami i zdarzeniami. Mają formę ballad, których alegoryczni bohaterowie symbolizują ludzkie wybory życiowe i zróżnicowanie osobowości. W atmosferze niezwykłości toczy się ich konfrontacja ze światem i samym sobą. z kolei „Gorszące godziny” to liryczny monolog-spowiedź dojrzałego wrażliwego mężczyzny, bacznie obserwującego otaczającą go rzeczywistość i swoje w niej miejsce.